1.HAVUZ SUYU KİMYASAL HAZIRLIK TEKNİĞİ
1-1 GİRİŞ:
Havuzda temel hedefimiz yüksek kaliteli yüzme havuzu suyu hazırlamak ve tüm zamanlarda bunu muhafaza etmektir.Bütün yaptıklarımız,öğrendiklerimiz aşağıdaki tablodaki optimum değerleri sağlamak içindir.Havuzlar yalnızca bu değerlerin tümünün eş zamanlı olarak sağlandığı durumda kusursuzdur.
1-2 DOLDURMA SUYU GEREKLERİ:
Doldurma suyu TSE 11899 a göre içme suyu özellikleri ile yaygın ve genel hijyen şartlarını sağlamak zorundadır.Bu havuza verilecek olan suyun TSE 266 ya uygun olması gerektiği anlamına gelir.Aksi takdirde havuza verilmeden önce su hazırlık cihazları ile bu duruma getirilirler ve böylece su hazırlama işlemini zorlaştıran maddeler ön bir işlemle sistemden uzaklaştırılırlar.Burada Demir miktarının <0,1 mg/l,Mangan miktarının <0,05 mg/l,Amonyum miktarının 2,0 mg/l olması ve TSE 266 uygunluğu şarttır.Deniz suyu ,mineral sular doğal olarak bünyelerinde bir miktar tuz bulundururlar.Bunlar yüzme havuzları için mahzurlu değildir.
Havuzun sert su ile doldurulması tavsiye edilmez.Ekstra sert sularda asit kapasitesi açıkça 20 dH’tan daha yüksek olmaktadır.İyon değiş tokuşu ile sertliği giderilen sularda genellikle zor çözünen kalsiyum ortaya çıkar ve yerine sodyum verilir;sodyum kalsiyuma göre alkali reaksiyon yapar.Bu yüzden pH değeri sıklıkla 8,5’i aşar.dolayısıyla çok miktarda pH düşürücü maddeye ihtiyaç vardır.
2. HAVUZ SUYU KİRLİLİĞİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
Havuz suyu kirliliği iki nedenle açıklanabilir;Fiziksel kirlilik ve biyolojik kirlilik.Söz konusu kirlilikler,havuzun kullanımı ve çevre şartlarının etkisi ile oluşur.Havuz suyunda bu kirliliklere örnek olarak;üre,tükürük,vücut yağları,dışkı,karbon,kum,yağ,toz,ter,mukus,makyaj malzemeleri,vücut salgıları,saç,yara,hava ile gelen maddeler ile ot ve yapraklar gösterilebilir.
Bununla birlikte düzenli bakım yapılmayan havuz sularında;çocuk felci,tifo virüsleri ile legionella bakterisi,göz,kulak,mide ve deri enfeksiyonlarına sebep olabilecek mikrop,bakteri mikroorganizma ve virüsler bulunabilir.
Tüm bu kirlenmeleri önleyebilmek amacıyla havuzun fiziksel ve kimyasal temizliğinin beraberce yapılması çok önemlidir.Havuzun fiziksel temizliğinin yapılması amacıyla sirkülasyon/filtrasyon sistemleri kurulur.Kimyasal temizliğin sağlanması amacıyla da uygun havuz kimyasallarının düzenli kullanımı gerekir.
Havuz işletmeciliğinin en önemli amacı,yüzücü için güvenli ve sağlıklı bir havuz sağlamaktır.Bir yüzme havuzunun güvenli ve sağlıklı olduğundan emin olabilmek için yüzme havuzu düzenli olarak incelenmeli ve değerlendirilmelidir.Havuz güvenliği için iyi bir su kalitesi sağlamak çok önemlidir.Su analizi,suyu dengelemenin yanı sıra üç hayati amaca hizmet eder.Bunlar yüzücünün korunması,havuzun korunması ve gereğinden fazla kimyasal kullanımının önlenmesidir.
2-1. YÜZÜCÜNÜN KORUNMASI
Yüzücüyü zararlı bakterilere karşı korumak için yapılan en önemli su testi,dezenfektan kimyasal madde miktarının yeterli düzeyde olup olmadığını anlamak için yapılandır.Yetersiz seviyede dezenfektan,daha sonra ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek tahrişlere sebep olabilir.Havuz suyunda en yaygın olarak kullanılan kimyasal dezenfektan klordur.Klor suda bakteri ve yosun oluşumunu önlemek için kullanılır.Ayrıca havuzun güvenli olarak kullanılabilmesi için pH ve alkalinite testleri de önemlidir.Suyun bulanık olması göz ve yüzün tahriş olması gibi problemlerin çoğu uygun olmayan pH ve alkalinite düzeyinden kaynaklanmaktadır.pH ayrıca klorun azami dezenfeksiyon sağlaması için de uygun bir seviyeye ayarlanmalıdır.
2-2. HAVUZUN KORUNMASI
Havuzun korunmasında ilk adım uygun pH seviyesini sağlamaktır.Düşük pH’ın sebep olduğu korozif şartlar havuzun yapısına ve metal aksama ciddi zararlar verebilir.Yüksek pH’ın sebep olduğu taşlaşma boruları ve filtreleri tıkar,havuz yüzüyinde lekeler bırakır.Uygun kimyasal madde verilebilmesi için hergün su testleri yapılarak,havuz yapısı korunur ve ömrünün artması sağlanır.
2-3, AŞIRI KİMYASAL MADDE TÜKETİMİNE KARŞI KORUMA
Gereğinden fazla kimyasal madde kullanımı öncelikle sudaki kimyasal dengeleri bozar,daha sonra gereğinden fazla para harcanmasına neden olur.Hangi kimyasal maddenin ne oranda kullanılacağının tespiti için su analizleri gereken sıklıkta ve titizlikte yapılmalıdır.
3.SU DENGESİ İÇİN GENEL TANIMLAMALAR
Hareketli su korozif olma eğiliminde olduğundan,havuzda su dengesini sağlamak çok önemlidir.Havuz yüzeyini ve mekanik ekipmanları aşındıran korozif koşulları önlemek için tüm su kalitesi faktörlerini uygun sınırlar içinde tutmak son derece önemlidir.Şimdi tüm bu su kalitesi faktörlerini ayrı ayrı inceleyelim.
3-1 pH :
pH, suyun asidik veya bazik karakterinin miktarsal ölçümü olmakla birlikte kesinlikle asit ve baz miktarının ölçümü değildir.Havuz kirlenmesi ile oluşan reaksiyonlar,havuzda kullanılan kimyasal maddeler,havuzun pH oranını değiştirir.pH kavramı suyun asidik,nötr,yada bazik karakterde olduğunu gösterir.pH’ı 7 olan bir madde nötr’dür.pH 7’den düşükse madde asidik 7’den büyükse baziktir.Havuz suyu için ideal pH hafif bazik olan 7.2-7.6 arasıdır.Bu değerler;insan derisi için en uygun olan,havuz ekipmanlarını koruyan ve dezenfektan kimyasalın etkin biçimde çalışmasını sağlayan aralıktadır.Bunun altında veya üstündeki pH,yüzücülerin cildini tahriş edebilir.pH kontrolu havuzu ve havuz ekipmanlarını korozyon yada taşlaşma gibi yüksek maliyetli hasarlara karşı korumada çok önemlidir.
Havuz suyu pH’ı kalabalık havuzlarda günde birkaç kez ölçülmelidir.Havuz suyunun pH değeri klor veya diğer kimyasalların eklenmesi ile sürekli olarak değişmektedir.pH testinin asıl amacı sadece problemi belirlemek değil,aynı zamanda sorunun nasıl çözüleceğini bulmaktır.Eğer test sonucu 8.2 gibi bazik bir pH seviyesi gösteriyorsa bunu 7.4’e indirmek için suya asidik bir madde ilave etmek gerekir.Bunun için hidroklorik asit (sıvı) yada sodyum bisülfat (toz) asit eklenebilir.Eğer test sonucu pH 6.8 gibi asidik bir seviyedeyse,bunu 7,6’ya çıkarmak için suya bazik bir madde eklenmesi gerekmektedir.Bunun için suya toz soda eklenebilir.
3-2 TOPLAM ALKALİNİTE:
Basit bir deyişle,toplam alkalinite pH’taki hızlı değişmelere karşı suyun direncini sağlayan bazik maddelerin toplamıdır.Toplam alkalinite genellikle pH dengeleyici olarak bilinir,çünkü uygun seviyede iken havuz işletmecisinin kararlı bir pH düzeyini yakalamasını sağlar.Düşük seviyedeki toplam alkalinite,kimyasal madde eklendiğinde pH’ın dalgalanmasına yol açar.Yüksek seviyedeki toplam alkalinite ise,pH seviyesini değiştirme özelliğini sınırlayacaktır.
Toplam alkalinite sudaki bazik maddelerin bir ölçüsü olduğundan,pH1ın sürekli çok yüksek olduğu durumlarda yüksek alkalinite ile karşılaşmak sürpriz olmaz.İdeal alkalinite,sürekli kimyasal ayarlamalar yapılmaksızın pH1ın uygun düzeyde tutulmasını sağlar.İdeal alkalinite sınırları 80-150 ppm’dir.
3-3 KALSİYUM SERTLİĞİ
Kalsiyum sertliği,suda çözünmüş kalsiyum miktarını belirtir.Yüksek oranda kalsiyum ihtiva eden suya “sert su”,düşük oranda kalsiyum ihtiva eden suya “yumuşak su” denir.Sert sularda kalsiyum sudan ayrılıp beyaz kabuklu birikintiler halinde havuz tabanında ve duvarlarında birikir.Kışır da denilen bu birikintiler; filtreleri, ısıtıcıları ve boruları tıkayarak masraflı tadilatlara ve zayıf sirkülasyona/filtrasyona sebep olur.
İdeal kalsiyum sertliği sınırları : 300-1500 ppm!dir.
3-4 TOPLAM ÇÖZÜNMÜŞ KATILAR
TÇK (Toplam çözünmüş katılar) havuzda çözünmüş madde veya minerallerin toplam miktarını gösterir.Bu maddeler havuza ya doldurma suyu ile ya da kimyasal maddeler ile girerler.Su buharlaştıkça toplam çözünmüş katılar geride kalarak zamanla artarlar.Yüksek düzeyde TÇK berrak olmayan su görüntüsü verir ve korozyona sebep olur.TÇK miktarı 1500 ppm’in altında olmalıdır.Bu seviyeyi aşarsa havuzun bir kısmı boşaltılmalı ve havuz taze su ile doldurulmalıdır.
3-5 LANGELİER İNDEKSİ
Suyun korozif veya kireçlenmeye uygunluk karakterinin ifadesidir.Sıcaklık,alkalinite,sertlik ve TÇK faktörlerinin aşağıda belirtilen matematiksel formülü ile bulunan değerin pozitif olması suyun kireçlenmeye meyilli olduğunu,negatif olması ise suyun korozyon yapmaya meyilli olduğunu ifade eder.
3-6 REDOKS GERİLİMİ:
Redoks gerilimi ,havuz suyundaki dezenfeksiyon maddelerinin oksidasyon ve mikrop öldürme etkisi için olan bir değerdir.Bu değerli bir metal elektrot (Platin veye altın) ile karşılığında bir Bezug elektrotun bir çözeltiye daldırılması işidir.(Birim:milivolt mV).Redoks gerilimi pH değerine bağlıdır ve bu sebeple daima pH değeri ile birlikte yazılmak zorundadır. Gerilim,oksidasyon maddesinin (örneğin serbest klor),redüksiyon maddesine (örneğin,organik kirlilikler) olan oranına bağlıdır.
Redoks gerilimi,mevcut dezenfeksiyon maddesinin (klor) suda bulunan kirlilikler üzerinde bir andaki,dezenfeksiyon ve oksidasyon etkisi için tam bir ölçüdür.Buradaki klor miktarı bir başka suda düşük yada yüksek Redoks gerilimi verebilir.Ayrıca gerilim farklılıkları sadece yavaş meydana gelir.Bu sebeple işletme akışındaki arızalar da gecikmeyle anlaşılır.Redoks gerilimi farklılık gösteren işletmelerde sürekli yapılan ölçüm ve bunun kaydedilmesi Klor dozajının ayarı su hazırlık tesisi ve işletme şartları üzerinde değerlendirme yapma ve karar alma olanağı sağlar.
3-7 DEZENFEKSİYON VE OKSİDASYON
3-7-1 GİRİŞ
Dezenfeksiyonun ilk görevi yüzücülerin enfeksiyon riskinden uzak kalabilmeleri için havuz suyu içine taşınmış hastalık yapıcı virüslerin tamamının yok edilmesidir.Dezenfeksiyonun etkinliği ,mikrop öldürücü olarak 30 saniye içinde %99’unu öldürmeye dayanır.Mikrop öldürme hızı redoks potansiyeli ölçümü ile anlaşılır ve gereken 700 mV redoks potansiyeli elde etmek içinde iyi temizlenmişsuda serbest klor kesinlikle 0,2 mg/l olmalıdır.
Şimdi TSE 11899 ‘a göre müsaade edilen,standartlarda ve uygulamada mevcut olan temel dezenfeksiyon malzemelerini tanıyalım.
3-7-2 KLOR
UHE-2 özel havuz talimatına göre suya dezenfeksiyon maddesi olarak öncelikle klor ve klor bileşikleri verilir.
Dezenfeksiyondaki etkin madde sanılanın aksine klor değil oksijendir.Bileşimde bulunan klor sadece oksijen taşıyıcı olarak ifade edilebilir.Bununla beraber klor ölçüm değerleri bize dezenfeksiyonun yönü ve hızı hakkında çok önemli değerler verir.
Havuz suyunun dezenfeksiyonunda kullanılan klor katı,sıvı yada gaz formundadır.Katı formdaki klor granül ya da tablet şeklindedir.Suya katılan her formdaki klor hipoklorik asit (HOCL) oluşturur.Bu madde bakteri,yosun ve hastalık yapıcı organizmaları öldürür ve genellikle “serbest klor” olarak anılır.Yüzücüyü korumada en önemli faktör bu maddedir.Havuz suyundaki serbest klor miktarı, pH ve güneş ışığından belirgin biçimde etkilenir.Yüksek pH değeri serbest klorun dezenfeksiyon gücünü azaltır.Güneş ışığı sudaki kloru bozar ve azot içeren atıklarla “bağlı klor” ya da kloramin oluşturarak serbest klor seviyesini azaltırlar.Etkili bir koku yaratan ve yüzücünün gözlerini tahriş eden madde bağlı klordur.Havuzdaki bağlı klor miktarı 0.2 ppm ve daha yukarı ise organik atıkları oksitlemek için havuza “şok klorlama” işlemi uygulamak gereklidir.
Serbest Klor için ideal sınırlar: 0,3-0,6 ppm’dir.
3-7-2-1 SIVI KLOR
Sodyum hipoklorid (Sıvı Klor) bilinen en eski klor üretim yöntemidir.Alkali ve tahrip edici bir eriyiktir.Çözelti içinde %12-15 klor vardır.Alkaliliğinden dolayı (pH=11) orta sertlikteki sularda aşılama yerinde kalkerleşmeden dolayı tıkanıklık olur.Havuz suyunun pH değeri bir asit dozajı ile dengelenmesi gerekir.Sodyun hipoklorid çözeltisi sağlam bir yapıya sahip değildir.Klor (Hipoklorid) ışık,ısı ve tüm ağır metaller etkisi ile bozulur.
3-7-3 KLOR + OZON
Ozon (O 3) aktif formdaki oksijendir.(O 2) ve kuvvetli bir oksidasyon malzemesidir.Zehirliliğinden dolayı sadece su hazırlık hattının içinde bir kademe olarak yerleştirilir.Filtre edilmiş suya ozon verilir.Ozon 3 dakika süre ile bir reaksiyon tankı içinde işlevini yerine getirir.Sonra proses reaksiyon tankından çıkan suyun aktif kömür filtresinden geçirilmesi ile sonlanır.Aktif kömür filtresi çıkışında max.0,005 mg/l ozon ölçülmek zorundadır.Hazırlık hattında dezenfeksiyon maddesi olarak ozonun kullanımı ,klorun havuz suyu içindeki kullanımından farklıdır.Sadece klorla dezenfeksiyon yapılan bazı havuzlarda ,ilave olarak ozon yöntemi de kullanılabilir.
Ozonlamanın avantajları şunlardır.
* Etkili yosun öldürme gücü
* Organik kirliliklerin (idrar vs.) oksidasyonu
* Havuz suyunda düşük klor yoğunluğu
* Bozulmuş artık kalmaması
Gaz formundaki ozon onun sulandırılmış çözeltisi gibi (max.25 mg/l O 3) çok dayanıksızdır.Bu sebepten dolayı kullanılacağı yerde üretilmelidir.Ozon üretici cihaz için önemli miktarda bir yatırım ve ilave donanımlar (hava kurutucu;ozon yıkayıcı;aktif kömür filtresi vs.) gerekmektedir.
3-7-4 OZON
Çok yüksek oksitlenme gücü olan ozon sürekli dezenfeksiyonu sağlayamaz.Çok çabuk etkisini gösterir ve parçalanır.Çok zehirli bir gaz olan ozonhavuz suyuna çok az ve kontrollü olarak verilebilir.(Sınır maksimum 0,01 gr/m3).ozon oksidasyon gücü sayesinde organik maddelerin parçalanma işini mükemmel yapar.Basit yöntemlerle de ölçüm yapılabilir.Ozon cihazları oldukça pahalıdır.Ucuz cihazlarla güvenlik içinde dezenfeksiyon sağlamak mümkün değildir.Ozon ile birlikte ilave bir dezenfeksiyon sistemi mutlaka uygulanmalıdır.Genel olarak klor ile başarılı olarak uygulanabilir.Alman sağlık dairesi,DIN,UHE,TSE yalnızca klor ile birlikte uygulandığında bu yönteme müsaade etmektedir.
1-1 GİRİŞ:
Havuzda temel hedefimiz yüksek kaliteli yüzme havuzu suyu hazırlamak ve tüm zamanlarda bunu muhafaza etmektir.Bütün yaptıklarımız,öğrendiklerimiz aşağıdaki tablodaki optimum değerleri sağlamak içindir.Havuzlar yalnızca bu değerlerin tümünün eş zamanlı olarak sağlandığı durumda kusursuzdur.
1-2 DOLDURMA SUYU GEREKLERİ:
Doldurma suyu TSE 11899 a göre içme suyu özellikleri ile yaygın ve genel hijyen şartlarını sağlamak zorundadır.Bu havuza verilecek olan suyun TSE 266 ya uygun olması gerektiği anlamına gelir.Aksi takdirde havuza verilmeden önce su hazırlık cihazları ile bu duruma getirilirler ve böylece su hazırlama işlemini zorlaştıran maddeler ön bir işlemle sistemden uzaklaştırılırlar.Burada Demir miktarının <0,1 mg/l,Mangan miktarının <0,05 mg/l,Amonyum miktarının 2,0 mg/l olması ve TSE 266 uygunluğu şarttır.Deniz suyu ,mineral sular doğal olarak bünyelerinde bir miktar tuz bulundururlar.Bunlar yüzme havuzları için mahzurlu değildir.
Havuzun sert su ile doldurulması tavsiye edilmez.Ekstra sert sularda asit kapasitesi açıkça 20 dH’tan daha yüksek olmaktadır.İyon değiş tokuşu ile sertliği giderilen sularda genellikle zor çözünen kalsiyum ortaya çıkar ve yerine sodyum verilir;sodyum kalsiyuma göre alkali reaksiyon yapar.Bu yüzden pH değeri sıklıkla 8,5’i aşar.dolayısıyla çok miktarda pH düşürücü maddeye ihtiyaç vardır.
2. HAVUZ SUYU KİRLİLİĞİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
Havuz suyu kirliliği iki nedenle açıklanabilir;Fiziksel kirlilik ve biyolojik kirlilik.Söz konusu kirlilikler,havuzun kullanımı ve çevre şartlarının etkisi ile oluşur.Havuz suyunda bu kirliliklere örnek olarak;üre,tükürük,vücut yağları,dışkı,karbon,kum,yağ,toz,ter,mukus,makyaj malzemeleri,vücut salgıları,saç,yara,hava ile gelen maddeler ile ot ve yapraklar gösterilebilir.
Bununla birlikte düzenli bakım yapılmayan havuz sularında;çocuk felci,tifo virüsleri ile legionella bakterisi,göz,kulak,mide ve deri enfeksiyonlarına sebep olabilecek mikrop,bakteri mikroorganizma ve virüsler bulunabilir.
Tüm bu kirlenmeleri önleyebilmek amacıyla havuzun fiziksel ve kimyasal temizliğinin beraberce yapılması çok önemlidir.Havuzun fiziksel temizliğinin yapılması amacıyla sirkülasyon/filtrasyon sistemleri kurulur.Kimyasal temizliğin sağlanması amacıyla da uygun havuz kimyasallarının düzenli kullanımı gerekir.
Havuz işletmeciliğinin en önemli amacı,yüzücü için güvenli ve sağlıklı bir havuz sağlamaktır.Bir yüzme havuzunun güvenli ve sağlıklı olduğundan emin olabilmek için yüzme havuzu düzenli olarak incelenmeli ve değerlendirilmelidir.Havuz güvenliği için iyi bir su kalitesi sağlamak çok önemlidir.Su analizi,suyu dengelemenin yanı sıra üç hayati amaca hizmet eder.Bunlar yüzücünün korunması,havuzun korunması ve gereğinden fazla kimyasal kullanımının önlenmesidir.
2-1. YÜZÜCÜNÜN KORUNMASI
Yüzücüyü zararlı bakterilere karşı korumak için yapılan en önemli su testi,dezenfektan kimyasal madde miktarının yeterli düzeyde olup olmadığını anlamak için yapılandır.Yetersiz seviyede dezenfektan,daha sonra ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek tahrişlere sebep olabilir.Havuz suyunda en yaygın olarak kullanılan kimyasal dezenfektan klordur.Klor suda bakteri ve yosun oluşumunu önlemek için kullanılır.Ayrıca havuzun güvenli olarak kullanılabilmesi için pH ve alkalinite testleri de önemlidir.Suyun bulanık olması göz ve yüzün tahriş olması gibi problemlerin çoğu uygun olmayan pH ve alkalinite düzeyinden kaynaklanmaktadır.pH ayrıca klorun azami dezenfeksiyon sağlaması için de uygun bir seviyeye ayarlanmalıdır.
2-2. HAVUZUN KORUNMASI
Havuzun korunmasında ilk adım uygun pH seviyesini sağlamaktır.Düşük pH’ın sebep olduğu korozif şartlar havuzun yapısına ve metal aksama ciddi zararlar verebilir.Yüksek pH’ın sebep olduğu taşlaşma boruları ve filtreleri tıkar,havuz yüzüyinde lekeler bırakır.Uygun kimyasal madde verilebilmesi için hergün su testleri yapılarak,havuz yapısı korunur ve ömrünün artması sağlanır.
2-3, AŞIRI KİMYASAL MADDE TÜKETİMİNE KARŞI KORUMA
Gereğinden fazla kimyasal madde kullanımı öncelikle sudaki kimyasal dengeleri bozar,daha sonra gereğinden fazla para harcanmasına neden olur.Hangi kimyasal maddenin ne oranda kullanılacağının tespiti için su analizleri gereken sıklıkta ve titizlikte yapılmalıdır.
3.SU DENGESİ İÇİN GENEL TANIMLAMALAR
Hareketli su korozif olma eğiliminde olduğundan,havuzda su dengesini sağlamak çok önemlidir.Havuz yüzeyini ve mekanik ekipmanları aşındıran korozif koşulları önlemek için tüm su kalitesi faktörlerini uygun sınırlar içinde tutmak son derece önemlidir.Şimdi tüm bu su kalitesi faktörlerini ayrı ayrı inceleyelim.
3-1 pH :
pH, suyun asidik veya bazik karakterinin miktarsal ölçümü olmakla birlikte kesinlikle asit ve baz miktarının ölçümü değildir.Havuz kirlenmesi ile oluşan reaksiyonlar,havuzda kullanılan kimyasal maddeler,havuzun pH oranını değiştirir.pH kavramı suyun asidik,nötr,yada bazik karakterde olduğunu gösterir.pH’ı 7 olan bir madde nötr’dür.pH 7’den düşükse madde asidik 7’den büyükse baziktir.Havuz suyu için ideal pH hafif bazik olan 7.2-7.6 arasıdır.Bu değerler;insan derisi için en uygun olan,havuz ekipmanlarını koruyan ve dezenfektan kimyasalın etkin biçimde çalışmasını sağlayan aralıktadır.Bunun altında veya üstündeki pH,yüzücülerin cildini tahriş edebilir.pH kontrolu havuzu ve havuz ekipmanlarını korozyon yada taşlaşma gibi yüksek maliyetli hasarlara karşı korumada çok önemlidir.
Havuz suyu pH’ı kalabalık havuzlarda günde birkaç kez ölçülmelidir.Havuz suyunun pH değeri klor veya diğer kimyasalların eklenmesi ile sürekli olarak değişmektedir.pH testinin asıl amacı sadece problemi belirlemek değil,aynı zamanda sorunun nasıl çözüleceğini bulmaktır.Eğer test sonucu 8.2 gibi bazik bir pH seviyesi gösteriyorsa bunu 7.4’e indirmek için suya asidik bir madde ilave etmek gerekir.Bunun için hidroklorik asit (sıvı) yada sodyum bisülfat (toz) asit eklenebilir.Eğer test sonucu pH 6.8 gibi asidik bir seviyedeyse,bunu 7,6’ya çıkarmak için suya bazik bir madde eklenmesi gerekmektedir.Bunun için suya toz soda eklenebilir.
3-2 TOPLAM ALKALİNİTE:
Basit bir deyişle,toplam alkalinite pH’taki hızlı değişmelere karşı suyun direncini sağlayan bazik maddelerin toplamıdır.Toplam alkalinite genellikle pH dengeleyici olarak bilinir,çünkü uygun seviyede iken havuz işletmecisinin kararlı bir pH düzeyini yakalamasını sağlar.Düşük seviyedeki toplam alkalinite,kimyasal madde eklendiğinde pH’ın dalgalanmasına yol açar.Yüksek seviyedeki toplam alkalinite ise,pH seviyesini değiştirme özelliğini sınırlayacaktır.
Toplam alkalinite sudaki bazik maddelerin bir ölçüsü olduğundan,pH1ın sürekli çok yüksek olduğu durumlarda yüksek alkalinite ile karşılaşmak sürpriz olmaz.İdeal alkalinite,sürekli kimyasal ayarlamalar yapılmaksızın pH1ın uygun düzeyde tutulmasını sağlar.İdeal alkalinite sınırları 80-150 ppm’dir.
3-3 KALSİYUM SERTLİĞİ
Kalsiyum sertliği,suda çözünmüş kalsiyum miktarını belirtir.Yüksek oranda kalsiyum ihtiva eden suya “sert su”,düşük oranda kalsiyum ihtiva eden suya “yumuşak su” denir.Sert sularda kalsiyum sudan ayrılıp beyaz kabuklu birikintiler halinde havuz tabanında ve duvarlarında birikir.Kışır da denilen bu birikintiler; filtreleri, ısıtıcıları ve boruları tıkayarak masraflı tadilatlara ve zayıf sirkülasyona/filtrasyona sebep olur.
İdeal kalsiyum sertliği sınırları : 300-1500 ppm!dir.
3-4 TOPLAM ÇÖZÜNMÜŞ KATILAR
TÇK (Toplam çözünmüş katılar) havuzda çözünmüş madde veya minerallerin toplam miktarını gösterir.Bu maddeler havuza ya doldurma suyu ile ya da kimyasal maddeler ile girerler.Su buharlaştıkça toplam çözünmüş katılar geride kalarak zamanla artarlar.Yüksek düzeyde TÇK berrak olmayan su görüntüsü verir ve korozyona sebep olur.TÇK miktarı 1500 ppm’in altında olmalıdır.Bu seviyeyi aşarsa havuzun bir kısmı boşaltılmalı ve havuz taze su ile doldurulmalıdır.
3-5 LANGELİER İNDEKSİ
Suyun korozif veya kireçlenmeye uygunluk karakterinin ifadesidir.Sıcaklık,alkalinite,sertlik ve TÇK faktörlerinin aşağıda belirtilen matematiksel formülü ile bulunan değerin pozitif olması suyun kireçlenmeye meyilli olduğunu,negatif olması ise suyun korozyon yapmaya meyilli olduğunu ifade eder.
3-6 REDOKS GERİLİMİ:
Redoks gerilimi ,havuz suyundaki dezenfeksiyon maddelerinin oksidasyon ve mikrop öldürme etkisi için olan bir değerdir.Bu değerli bir metal elektrot (Platin veye altın) ile karşılığında bir Bezug elektrotun bir çözeltiye daldırılması işidir.(Birim:milivolt mV).Redoks gerilimi pH değerine bağlıdır ve bu sebeple daima pH değeri ile birlikte yazılmak zorundadır. Gerilim,oksidasyon maddesinin (örneğin serbest klor),redüksiyon maddesine (örneğin,organik kirlilikler) olan oranına bağlıdır.
Redoks gerilimi,mevcut dezenfeksiyon maddesinin (klor) suda bulunan kirlilikler üzerinde bir andaki,dezenfeksiyon ve oksidasyon etkisi için tam bir ölçüdür.Buradaki klor miktarı bir başka suda düşük yada yüksek Redoks gerilimi verebilir.Ayrıca gerilim farklılıkları sadece yavaş meydana gelir.Bu sebeple işletme akışındaki arızalar da gecikmeyle anlaşılır.Redoks gerilimi farklılık gösteren işletmelerde sürekli yapılan ölçüm ve bunun kaydedilmesi Klor dozajının ayarı su hazırlık tesisi ve işletme şartları üzerinde değerlendirme yapma ve karar alma olanağı sağlar.
3-7 DEZENFEKSİYON VE OKSİDASYON
3-7-1 GİRİŞ
Dezenfeksiyonun ilk görevi yüzücülerin enfeksiyon riskinden uzak kalabilmeleri için havuz suyu içine taşınmış hastalık yapıcı virüslerin tamamının yok edilmesidir.Dezenfeksiyonun etkinliği ,mikrop öldürücü olarak 30 saniye içinde %99’unu öldürmeye dayanır.Mikrop öldürme hızı redoks potansiyeli ölçümü ile anlaşılır ve gereken 700 mV redoks potansiyeli elde etmek içinde iyi temizlenmişsuda serbest klor kesinlikle 0,2 mg/l olmalıdır.
Şimdi TSE 11899 ‘a göre müsaade edilen,standartlarda ve uygulamada mevcut olan temel dezenfeksiyon malzemelerini tanıyalım.
3-7-2 KLOR
UHE-2 özel havuz talimatına göre suya dezenfeksiyon maddesi olarak öncelikle klor ve klor bileşikleri verilir.
Dezenfeksiyondaki etkin madde sanılanın aksine klor değil oksijendir.Bileşimde bulunan klor sadece oksijen taşıyıcı olarak ifade edilebilir.Bununla beraber klor ölçüm değerleri bize dezenfeksiyonun yönü ve hızı hakkında çok önemli değerler verir.
Havuz suyunun dezenfeksiyonunda kullanılan klor katı,sıvı yada gaz formundadır.Katı formdaki klor granül ya da tablet şeklindedir.Suya katılan her formdaki klor hipoklorik asit (HOCL) oluşturur.Bu madde bakteri,yosun ve hastalık yapıcı organizmaları öldürür ve genellikle “serbest klor” olarak anılır.Yüzücüyü korumada en önemli faktör bu maddedir.Havuz suyundaki serbest klor miktarı, pH ve güneş ışığından belirgin biçimde etkilenir.Yüksek pH değeri serbest klorun dezenfeksiyon gücünü azaltır.Güneş ışığı sudaki kloru bozar ve azot içeren atıklarla “bağlı klor” ya da kloramin oluşturarak serbest klor seviyesini azaltırlar.Etkili bir koku yaratan ve yüzücünün gözlerini tahriş eden madde bağlı klordur.Havuzdaki bağlı klor miktarı 0.2 ppm ve daha yukarı ise organik atıkları oksitlemek için havuza “şok klorlama” işlemi uygulamak gereklidir.
Serbest Klor için ideal sınırlar: 0,3-0,6 ppm’dir.
3-7-2-1 SIVI KLOR
Sodyum hipoklorid (Sıvı Klor) bilinen en eski klor üretim yöntemidir.Alkali ve tahrip edici bir eriyiktir.Çözelti içinde %12-15 klor vardır.Alkaliliğinden dolayı (pH=11) orta sertlikteki sularda aşılama yerinde kalkerleşmeden dolayı tıkanıklık olur.Havuz suyunun pH değeri bir asit dozajı ile dengelenmesi gerekir.Sodyun hipoklorid çözeltisi sağlam bir yapıya sahip değildir.Klor (Hipoklorid) ışık,ısı ve tüm ağır metaller etkisi ile bozulur.
3-7-3 KLOR + OZON
Ozon (O 3) aktif formdaki oksijendir.(O 2) ve kuvvetli bir oksidasyon malzemesidir.Zehirliliğinden dolayı sadece su hazırlık hattının içinde bir kademe olarak yerleştirilir.Filtre edilmiş suya ozon verilir.Ozon 3 dakika süre ile bir reaksiyon tankı içinde işlevini yerine getirir.Sonra proses reaksiyon tankından çıkan suyun aktif kömür filtresinden geçirilmesi ile sonlanır.Aktif kömür filtresi çıkışında max.0,005 mg/l ozon ölçülmek zorundadır.Hazırlık hattında dezenfeksiyon maddesi olarak ozonun kullanımı ,klorun havuz suyu içindeki kullanımından farklıdır.Sadece klorla dezenfeksiyon yapılan bazı havuzlarda ,ilave olarak ozon yöntemi de kullanılabilir.
Ozonlamanın avantajları şunlardır.
* Etkili yosun öldürme gücü
* Organik kirliliklerin (idrar vs.) oksidasyonu
* Havuz suyunda düşük klor yoğunluğu
* Bozulmuş artık kalmaması
Gaz formundaki ozon onun sulandırılmış çözeltisi gibi (max.25 mg/l O 3) çok dayanıksızdır.Bu sebepten dolayı kullanılacağı yerde üretilmelidir.Ozon üretici cihaz için önemli miktarda bir yatırım ve ilave donanımlar (hava kurutucu;ozon yıkayıcı;aktif kömür filtresi vs.) gerekmektedir.
3-7-4 OZON
Çok yüksek oksitlenme gücü olan ozon sürekli dezenfeksiyonu sağlayamaz.Çok çabuk etkisini gösterir ve parçalanır.Çok zehirli bir gaz olan ozonhavuz suyuna çok az ve kontrollü olarak verilebilir.(Sınır maksimum 0,01 gr/m3).ozon oksidasyon gücü sayesinde organik maddelerin parçalanma işini mükemmel yapar.Basit yöntemlerle de ölçüm yapılabilir.Ozon cihazları oldukça pahalıdır.Ucuz cihazlarla güvenlik içinde dezenfeksiyon sağlamak mümkün değildir.Ozon ile birlikte ilave bir dezenfeksiyon sistemi mutlaka uygulanmalıdır.Genel olarak klor ile başarılı olarak uygulanabilir.Alman sağlık dairesi,DIN,UHE,TSE yalnızca klor ile birlikte uygulandığında bu yönteme müsaade etmektedir.
